حكمت هنر و ادب و كتابي ارزشمند از مرحوم دكتر علي شيخ الاسلامي

من دو نكته مهم در مورد او ذكر مي كنم:
نكته اول؛ اولين آشنايي من با وي در مراسم بزرگداشت مرحوم دكتر سليم نيساري در فرهنگستان زبان و ادب فارسي صورت گرفت. دكتر. فرهنگستان زبان و ادب فارسي ، به رياست حداد آدل ، مراسم يادبودي را براي مرحوم نيساري در سال 1397 ترتيب داد و از من خواست در مورد وي به عنوان رئيس انجمن آثار و مفاخر فرهنگي صحبت كنم. بعد از من دكتر شيخ الاسلامي نيز صحبت كرد و اين مراسم ما را به يكديگر معرفي كرد ، گرچه من كارهاي او را قبل از آنها خوانده بودم ، خصوصاً مواردي كه در جهان دوم ذكر مي كردم. خويشتنداري ، ادب ، دانش و تقوا در اولين برخورد مشهود بود.

نكته دوم؛ در مجموعه آثار مرحوم شيخ الاسلام در زمينه عرفان و ادبيات فارسي ، اثري با عنوان “تخيل ، مثال و زيبايي در اسلام” به درخواست فرهنگستان هنر در سال 2004 نوشته شد. عرفان. “همانطور كه مي دانيد ، مسئله تخيل و مثال يكي از مباحث اساسي در زمينه هنر اسلامي و زيبايي شناسي اسلامي است كه بدون آن توضيح تئوري يا مفاهيم نظري هنر در اين تمدن غيرممكن است. ما معتقديم كه اين وجود ندارد ، زيرا آنچه در دنياي واقعي به عنوان مظهر حقيقت وجود دارد ، في نفسه كامل است و با قصد تكميل ، تكميل يا باز كردن به راحتي باز مي شود.

در اين زمينه ، هنرمند به دنياي بالا نفوذ مي كند و با درك ، شهود و نظريه خود در اين زمينه ، شهود و انديشه خود را در زمينه آثار هنري منعكس مي كند. در اين جهان ، ما همان خوانش نوافلاطونيان ، به ويژه پلوتينوس ، از فلسفه و فلسفه هنر را داريم. در حقيقت ، فلوطين هنر را تقليدي و تقليدي از عقلانيت مي دانست و در انديشه يوناني و بعداً در حكمت اسلامي جهان درك شده ، خود تكرار يا كپي دنياي عقلاني بود.
البته از ديدگاه افلاطون ، هنر بازتابي از وجود مادي است ، بنابراين هنر و شعر ، خارج از رساله يون ، توسط وي رد شد ، كه البته فراتر از بحث ماست. بنابراين ، فلوطين معتقد بود كه هنر از جهان عقلاني تقليد مي كند و هنرمند همانطور كه زندگي مي كرد و اثر هنري و ادبي را كه به ارمغان آورد ، آثار هنري خود را روايت مي كند ، جهان مادي را حذف مي كند و جهان عقلاني را در آثار هنري خود مشاهده مي كند.
قرائت اسلامي در زمينه ادبيات ، دانش و تصوف ، به ويژه بر اساس سخنان مرحوم شيخ الاسلام؛ منتشر شده در كتابي با عنوان “تخيل ، مثال و زيبايي در عرفان اسلامي”. بنابراين ، آنها نگرش اين مفاهيم در زمينه هنر و شعر را براي ما توضيح مي دهند. البته يكي از مهمترين موضوعات در اينجا بحث “تخيل” است و اين يكي از مباحث اصلي فلسفه هنر اسلامي است. در اين زمينه ، هنري كربن مي گويد كه بين فلسفه شرقي و اسلامي و فلسفه غربي تفاوت اساسي وجود دارد و ما به يك جهان پاك شده به نام جهان “الگو” در انديشه اسلامي معتقد هستيم و اين جهان ميانه در انديشه غربي است. نه پس از اين مسئله ، بايد به درجات ابن عربي توجه كنيم و جالب است كه در ميان اين صفات مرحوم شيخ الاسلام خمس را اعلام مي كند و مرتبه پنجم را “جامع” مي داند؛ جامع در هر سطح. براي برخي ، اين “خارج از تنظيم” است.

آنچه مهم است اين است كه از ديدگاه دانشمندان مسلمان امام چهارم ابن عربي ، جهان مثال يا حتي جهان تخيل جداگانه اي كه سهروردي ذكر كرده است ؛ در آن جهان نه خنك كننده خالص وجود دارد و نه يك تجسم خالص. دنياي مثال يكي از مهمترين موضوعات فلسفه و حكمت هنري ماست ، به طوري كه هنرمند سعي مي كند اشكال انتزاعي جهان را در برداشت شهودي خود ثبت كند و سپس آن را در آثار هنري و ادبيات منعكس كند ، كه اين يك عامل است كه
يكي از بهترين آثاري كه در زمينه هنر و ادبيات اسلامي داريم ، اثر مرحوم شيخ الاسلام است كه به درخواست فرهنگستان هنر ، به نام تخيل ، مثال و زيبايي در تخيل اسلامي تأليف شده است. . جمهوري اسلامي ايران.

* رئيس انجمن امور فرهنگي و افتخار